Մուլտիլատերալիզմը՝ 2017-ի մեծ մարտահրավեր

1945-ից սկսած մուլտիլատերալ հաստատությունները իրենց օգտակարությունը ցույց են տվել շատ ասպարեզներում: Միջազգային հարաբերություններում 2017-ին կարևոր հարց է՝ կշարունակե՞ն, թե՞ ոչ մեծ տերությունները խաղալ մուլտիլատերալիզմի խաղաղարար խաղը՝ գրում է Ռենո Ժիրարը Le Figaro-ում: ХХ դարի դիվանագիտության մեծ պատմությունը համընկնում է բարի կամքով մարդկանց մուլտիլատերալիզմի կառուցման երկարատև ջանքերին: Պետք եղավ Երկրորդ աշխարհամարտի վիթխարի աղետը, հետո հաղթող պետությունների ձեռքով ՄԱԿ-ի ստեղծումը, որ միջազգային հարաբերություններում վերջապես հաստատվի մուլտիլատերալիզմը, որ դիվանագիտության մեջ եռակի առաջընթացի մարմնավորում է: Մուլտիլատերալիզմը ժամանակ է տրամադրում որոշումների ընդունման համար, որ թույլ է տալիս նվազեցնել բռնկուն բնավորության կատաղի արձագանքի դրսևորումները և խուսափել իմպրովիզներից: Շնորհիվ բանաձևի, որ հաստատում է ցանկացած մուլտիլատերալ կառույց, պահանջվում է հրապարակային բացատրության գոնե նվազագույն ջանք, այսինքն՝ պետության կողմից ռազմավարական վերլուծության համար, որ մտադրվել է ընդունել այս կամ այն նախաձեռնությունը՝ վտանգավոր խաղաղության համար:
1870-ի ֆրանս-պրուսական պատերազմը երբեք չէր սկսվի, եթե Նապոլեոն III-ը ստիպված լիներ իր խիստ չափազանցված հավակնություններն արտահայտել մուլտիլատերալիզմի շրջանակներում: Խրուշչովի վիճելի զայրալից ժեստը՝ կոշիկի կրունկով ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի ամբիոնին 1960-ին հարվածելը, արժանի է սենսացիոն համարվել, այնուամենայնիվ, ոչ մի կաթիլ արյուն չթափվեց:

1945-ից հետո մուլտիլատերալ հաստատությունները իրենց օգտակարությունը դրսևորեցին շատ ասպարեզներում՝ ֆինանսական կայունություն (ԱՄՀ), միջազգային առևտուր (ԱՀԿ), համաճարակների նախազգուշացում, պայքար գլոբալ տաքացման դեմ և այլն, և այլն:
Վաշինգտոնի ու Պեկինի միջև հարաբերությունները խոստանում են բուռն լինել: Դոնալդ Թրամփը, իհարկե, իրավունք ունի հեռախոսել ում հետ ցանկանում է, ներառյալ Թայվանի նախագահը: Իրավարար չէ դասը, որ ձգտում է նրան մատուցել Չինաստանը այն պահին, երբ նա ոտնահարել է պարտավորությունները, որ ստանձնել է Հոնկոնգի նկատմամբ: Թրամփը Չինաստանին ուղղեց քննադատության նետերը՝ մեղադրելով, որ Պեկինը զբաղվում է այլ երկրների առևտրական նվաճումով, նույնիսկ իր ազգային շուկան նրանց առաջ չբացելով: Բայց պետք է զգույշ լինել վնասից, որ կարող է բերել երկկողմանի առևտրական պատերազմը: Վտանգավոր կլինի, եթե Թրամփը, հագուրդ տալով իր չափազանցված էգոյին, առաջնագծում հայտնվի: Նախընտրելի էր, որ ԱՄՆ-ի հավակնությունները արտահայտվեին նախ Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության շրջանակներում:

2017-ին ԱՄՆ-ը կփորձի վերականգնել ռազմավարական գործընկերությունը Ռուսաստանի հետ: Եթե ուկրաինական դոսիեով գործարք կնքվի՝ ճանաչվի Ղրիմի բռնակցումը Դոնբասից Ռուսաստանի դուրս գալու դիմաց, դա խաղաղություն հաստատելու շանս է: Բայց պետք է զգույշ լինել թեկուզ աննշան թուլության դրսևորման հետ Կրեմլի նկատմամբ: Մուլտիլատերալ հաստատությունը, ինչպես ՆԱՏՕ-ն, պետք է ցանկացած գնով պահպանվի Արևելյան Եվրոպայում, քանի որ պատերազմը չափազանց հաճախ վախի դուստրն է: Եվրոպայում կոշտ Բրեկզիտը սխալ կլիներ: Կանգ չառնենք բանակցությունների շարունակության առաջ: Անգլիացիները եվրոպացիների կարիքը չափազանց շատ ունեն, և դա փոխադարձ է: Բրեկզիտականները տագնապահար են միգրանտների հոսքից: Բայց որպեսզի լուծվի անլեգալ էմիգրացիայի խնդիրը երկարատև կտրվածքով ամբողջ աշխարհում, միանգամայն ակնհայտ է, որ մուլտիլատերալիզմի կարիք կա:
Դիվանագիտության մեջ մուլտիլատերալիզմի օգտին է ոչ այնքան գաղափարախոսությունը, որքան ռեալիզմը:
Ռենո ԺԻՐԱՐ, Le Figaro

Հ.Գ. Համենայն դեպս ասեմ՝ մուլտիլատերալիզմը միջազգային արտաքին տնտեսական հարաբերությունների կազմակերպումն է՝ հիմնված մեխանիզմների վրա, որոնք յուրաքանչյուր երկրի թույլ են տալիս օգտվել առանձնաշնորհումներից բոլոր գործընկերների հետ: Մուլտիլատերալիզմին զուգահեռ կա բիլատերալիզմի քաղաքականությունը, որ ենթադրում է առևտրատնտեսական հարաբերությունների կառուցումը երկկողմ միջպետական համաձայնագրերի հիման վրա: Եթե «թարգմանենք», տեսականորեն մուլտիլատերալ հարաբերություններ պետք է լինեին ԵԱՏՄ-ում, գործնականում, սակայն, Հայաստանն ունի բիլատերալ հարաբերություններ: Իսկ պատկերացնո՞ւմ եք, մուլտիլատերալ հարաբերություններ լինեին Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև: Ասենք, արդեն այս տարի:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ