Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

Լորիկը

Լորիկը
11.05.2016 | 22:42

ՇՈՒՇԱՆԻԿ ԹԱՄՐԱԶՅԱՆ

(Պատմվածք «Մի թխկենու մոլորակ» գրքից)

30. 06. 2015
ք. Փարիզ, Ռեկոլե


Նյութը սկսել էր պակասել: Նյութը սկսել էր պակասել այնքան, որ լուսադեմին լուսամուտագոգերի անկյուններում մնում էր այդ նվազող, մի տեսակ թալկացող կափկափոցը: Նման էր ձկների անավարտ թպրտոցին՝ ամայի ափին: Անձևությունն էլ սկսել էր հատել: Ինքն իր մեջ քաշվող, դանդաղ կծկվող հնչյունի նման: Մատները դնում էր լուսամուտագոգերին՝ մի բան որսար: Սառն էր, դատարկ. նոյեմբերը դժվար էր սկսվել: Հագնում էր անձրևանոցը, դուրս գալիս փողոց:


* * *
Բարձր առաստաղների տակ աճեցրել էին շղթաների ծառուղիներ: Նայում էր: Հայացքը ետուառաջ էր անում խիտ-խիտ շղթաների գալարվող հյուսքերում, ու, չգիտես ինչու, ծիծաղը գալիս էր: Թռչունի պես այն բանն էր հիշում, ինքն էլ չգիտեր. այն բանը, որ թռչուն չէր... ստվերը, փոքրիկ, բարակ մի ստվեր, որ, միևնույն է, մի ժամի ճեղքելու էր շղթաների սերտաճած արտևանունքները... Հանուն իր ծիծաղի՞, որ երևի ստվերից էլ թեթև էր, կարճ: Իրական:
Բարձր առաստաղի տակ շղթաների ծառուղիներ էին աճեցնում:


* * *
Ծառը կար: Ծառն իրական էր: Ծառն ավելի իրական էր, քան իր ծիծաղը: Ծառն ավելի իրական էր, քան բոլոր այն ծամածռություններն ու աղմուկները, որ անդադրում տեղում էին մշտապես բաց ու որոճացող այն երախից:
Ծառը կինն էր: Կամ կնոջ մարմինը: Բայց գիշերը և հետո լուսադեմին պետք էր այն հորինել ու սպասել, գունատվող, դանդաղ հատող մարմնով, դանդաղ խլացող զարկերակով սպասել, տեսնել՝ կգա՞: Ինքն էլ հոգնած ու գունատ, ասես ձկների հոգե-վարքն ամբողջ գիշեր իր երակների մեջ էլ էր նվագել: Կգա՞ իսկապես ջարդված ու անվայելուչ, իսկապես հատած մարմնով: Հատած ու քնքուշ, ինչպես այգը՝ նոյեմբերի վերջին: Ծառը կինն էր կամ կնոջ մարմինը, որ իր գունատ քնքշանքը՝ անհասցե, ան-տարբեր, կախում էր երկնքից: Ու խոտերը՝ խաղաղված, քուն էին մտնում լուսադեմին: Մոռանում էին բարձր առաստաղների ու հյուսքավոր շղթաների պատմությունը, որ իրենց կանաչ քնում թվում էին հեռու մի առասպել: Կամ տխեղծ կատակ: Պետք էր մայթը փոխել ու շարժվել առաջ: Ձոն մայթերին, որ քնում տեսնում են կանաչ երազներ:


* * *
Եվ այսպիսով, դա անվերջանալի մի պատմություն էր՝ շղթաների, խնդության, շղթաների պատրանքի, ծառի, քնքուշ ու հոգնած մայթերի և թռչունի պես այն փոքրիկ բանի մասին, որ թռչուն էլ չէր, բայց ի վերջո ճեղքում էր շղթաների խիտ ժանյակները: Այսինքն ի վերջո դա պատմություն էր խնդության մասին: Անվերջանալի մի մայթեզրություն կամ մայթերգություն:


* * *
Տողերը հյուսքերի պես բացվում, հորդում էին էջերին, փռվում անվերջորեն թղթերին, սեղանին: Դառնում փոքրիկ այգին: Նիհար կեչին, եղևնիները կանգնած էին ձիգ, մի տեսակ փշաքաղված, խոտերի տամուկը դեռ վերջույթներում: Այգու ծայրին քարից պարիսպն էր: Հետո՝ դրսում, հարևանի պարիսպը: Եվ էլի ու էլի քարե պարիսպներ: Անտառը կտրտել էին: Հայացքը մինչև սարալանջերը դեմ էր առնում բետոնե կամ տուֆակերտ միջնապատերի: Բայց այդ պահին, գուցե դեռ չծնված, կծկված օրվա խորհու՞րդն էր, գուցե հարևան Չալո՞ն էր առավոտ կանուխ փախել տնից ու հանձնել իրեն անիմաստ վազքի ազատությանը, այդ պահին պարիսպները հավանաբար անցել էին գետնի տակ կամ «ջարդուփշուր եղել», ինչպես ասում էր փոքրիկ Մարին: Ոչ մի հույս չկար, որ բաց դռնից մողեսները սենյակ կմտնեն: Բայց խոսքերի հյուսքերը շարունակում էին բացվել՝ աննկարագրելի ոլորուն, սահուն նախշեր գծելով միջանցքի սառը սալահատակին, գրկում այգին, ու ամբողջ աշխարհը՝ լույսից տամկացած գրկախառնություն:


* * *
Ծաղկաձորում ամեն օր իջնում էի փոքրիկ մատուռ: Կեչառիսի կողքին: Անդունդի եզրին: Անունը չէր համապատասխանում նուրբ, փխրուն ուրվագծին, չափազանց բարձրագոչ էր. Սուրբ Հարության մատուռ: Պատի ճեղքերից մեկին մի դիմագիծ էի պահ տվել: Գունատ երկնագույն: Մի տեսակ պակաս: Ինչպես այն պահը՝ լուսադեմին, երբ հողը դողում է քնից նոր արթնացած ծաղիկների դեռ մութ, փակ կարոտից, և ինչ-որ հնչյուն, ինչ-որ շարժում, ինչ-որ ստվեր օդը պիտի ճեղքի: Զգաստ, ձգված մի բան՝ տագնապի և սպասման միջև, որից հետո մի բան պիտի ծագի, սկսվի, բխի:
Այդ միտքը ծնվել էր միանգամից՝ հանկարծահաս փայլատակման նման, չորրորդ ամսին: Ծաղկաձորի մատուռը, սեպտեմբերին, երբ վերադառնայի: Եվ ասես ուղիղ մի գիծ Սենտ-Օնորեի տեռասների ամառային ժխորը հանգուցելու էր Ծաղկաձորի վարսաթափ բարձունքին՝ բաց կապույտ այն ծաղիկներով: Մայրս էր անունն ասել. եղերդակ:
Ամեն օր իջնում էի քարերի շուրթերում լույսի թրթիռին նայելու: Գիտեի՝ խորաններ չկային: Սև պատերը դատարկ էին: Ճեղքերից մի քանիսում՝ հալված մոմի մնացորդներ, չորացած ծաղիկներ, տերևներ: Գիտեի՝ ոչինչ հնարավոր չէ պաշտպանել ոչնչից: Ոչինչ հնարավոր չէ պահ տալ ոչնչի: Բայց մի քանի ակնթարթ պատերի ճեղքում ինչ-որ բան սկսում էր տրոփել:


* * *
Առավոտը նոր էր սկսվում Ծաղկաձորում: Մարին անկողնում խաղում էր, Անուշիկն ու մայրս խոհանոցում սուրճի պատրաստություն էին տեսնում: Ես վազել էի՝ ոռոգման խողովակը միացնելու: Միայն Լենա տատիկն էր մասնակցում ծառերը ջրելու ծեսին՝ ասես ինչ-որ հին, ոչ մի տեղ չգրված արարողակարգով կամ բնության անբացատրելի այն օրենքներից մեկով, որի համաձայն՝ Դիլիջանում յասամանները պետք է քաջվարդից առաջ բացվեին: Հիվանդ սալորենու ստվերում՝ բազկաթոռին, Լենա տատիկը ժպտալով հետևում էր գործողությունների ընթացքին: Ուղղակի նայում էր՝ կարճ խորհուրդներ տալով իր թրթռուն, բեկված ձայնով, որ ասես այն կանաչ, քնքուշ ստվերներից մեկն էր, որ փաթաթվել էին խոնավ խոտերին ու չէին ուզում հեռանալ:
Լույսի ու ստվերի թրթիռներ կային Լենա տատիկի ձայնում, որ բոլոր ծառերը, այգիները հյուսում էին իրար, ասեղնագործում Դիլիջանի մեր ճերմակ պատշգամբի ճաղերին:
Կռացած ձագուկ եղևնիների վրա՝ անվարժ շարժումներով խողովակը մի ձեռքիցս մյուսն էի տանում:
-Էլի, էլի պահի՛ր, մի լավ էսպես խողովակը պահիր վրան: Չէ՛, չէ՛, բարձրացրու կատարի վրա ու պահիր վրան: Լողացրու, որ ծառն ուրախանա:
Եվ չգիտես ինչու կոկորդս սեղմվել էր տատիկի խոսքերից:


* * *
Տատիկը որոշել էր մեզնից հեռանալ ու փակվել մոխրագույն մի սենյակում: Արծաթագույն իր մազերի պես, անշոշափելի: Ինչ-որ տեղ՝ վերևում, ներքևում, օդի անվերծանելի հարկերից մեկում: Ու իր քնքուշ, բեկված ձայնով երբեմն կամացուկ խոսքեր էր ասում. «Ցավի՜կդ տանեմ, բալի՜կ ջան», «Է՜հ, մի՛ տխրիր... վերջացրու՛»: Երբեմն էլ խորհրդավոր, կիսատ բացականչություններ, որոնց իմաստը չէի հասկանում: «Բա՛ց թողեք լորիկին»: «Հըլը տե՜ս...»: Ուրեմն լորի՞կն էր: Եվ այդ պահին օդի բոլոր հարկերը սկսում էին ուժեղ թրթռալ: Լենա տատիկս որոշել էր մեզ թողնել մենակ:


* * *
Իր ստեղծած ծառերի հետ: Աշխարհի բոլոր քաղաքներում և գյուղերում: Բոլոր ծառերը մի քիչ Դիլիջանն էին ու մի քանի քառակուսի մետր՝ մեր ճերմակ պատշգամբից:


* * *
Պաշտոնապես ամռան երկրորդ օրն էր: Իրականում՝ հուլիսի 30-ը: Արևը ուղղակի պայթել էր Փարիզի մայթերին: Երբ դուրս էի եկել փողոց՝ մի քանի քայլ գցելու, անակնկալի էի եկել: Ստիպված էի հրաժարվել զբոսանքից ու առանց երկար-բարակ մտածելու նստել էի «Le Renouveau» սրճարանի սեղաններից մեկի առաջ: Փողոցի այդ հատվածը ստվերոտ էր, կարելի էր առանց աչքերը կկոցելու նայել դիմացի մայթին: Երկու շիկահեր աղջիկ անցան մոր հետ: Երկուսն էլ «չուպաչուպս» ծծելով: Մոտավորապես չորս և յոթ տարեկան: Ճերմակ, արևային գլխարկներով: Անցնելիս փոքրիկը շրջվեց ու պատասխանեց ժպիտիս:
Պատուհանիս դիմացի թխկենուն նայելիս տատիկիս ուզում եմ ասել, որ մենք այդպես էլ չգնացինք մեր այգին: Քաջվարդերը հավանաբար ծաղկեցին ու մեզ սպասելով՝ մայիսի թաց, թավշե գիշերներին իրենց թերթիկների տագնապն ու ուրախությունը պատմեցին այգուն, էլի սպասեցին ու հետո թերթիկները հերթով ձոնեցին այգու շշուկներին: Տան թափուր արթնացումներին՝ փակ դուռ ու պատուհաններով:
Հետո, որ «կյանքը շարունակվում է», ոչինչ չի նշանակում: Թեև ամեն ինչ եղել էր այնքան իրական, առարկայական՝ առանց ոլորանների: Համալսարանի աստիճանները, ամեն օր միջանցքներ, լսարաններ, երեկոյան՝ ստուգողական աշխատանքներ, և երկար-երկար այն սեղանները՝ ծաղիկներով, թվում էր՝ անվերջանալի. Մարիի հետ դուրս գալ, ցույց տալ սիրամարգի վանդակը, սպասել, մինչև թռչունը պոչը բացի: Ու որ մենք դեռ շատ երկար ենք փնտրելու մեր ճերմակ պատշգամբը՝ գուցե այդպես էլ հետ չդառնալով:
Ճյուղերից ոսկե գինդեր են կախված: Խաղադաշտում դեռ չեն լռել երեխաների ձայները: Մի ժամից ամենը շունչը կպահի: Պահակի սուլոցների տակ զբոսայգու ամենատոկուն այցելուները դանդաղ կհեռանան: Ու մե՜ծ, սև ագռավներ կպոկվեն կապույտ ճյուղերից: Խոսքի գավաթները կլցվեն շողշողուն խավարով:


* * *
Այդպես էլ ծառին չէի հարցրել՝ հավատու՞մ է շղթայահյուս այդ քաղաքին: Ծառն այնքան լուռ էր ամեն երեկո, երբ պահակի սուլոցների տակ դատարկվում էր այգին: Կամ լուսադեմին, երբ գալիս էր այնքան լուռ, անխոս, որ խոսքերը թվում էին անհնար: Ես էլ լռում էի ու հետևում երկյուղած թրթիռին՝ սփրթնող օդի մեջ, աննշան, մինչև աղոտ ուրվագիծը դառնար ճյուղեր, տերևներ: Գալիս էր դանդաղ, սկզբում՝ անշշուկ, տերևները կանացի մաշված զգեստի պես հագը գցած՝ սփրթնած, վաղորդյան գույներով: Ու գունատ այդ մաշվածքի մեջ քնքուշ մի բան կար, որում մի պահ սուզվում էր քաղաքը, անհետանում. բոլոր անցքերը, խոռոչները փարատված էին: Քաղաքը, սպասումը, շարժումը՝ հատած: Ծառը չէր փնտրում ոչ մի ապավեն: Ծառը կինն էր ու անսահման քնքուշ ու թանկ մի հոգնություն:


* * *
Հիվանդանոցում հինգերորդ թե վեցերորդ օրը տատիկի ձայնը սկսեց չլսվել: Ասես անհնազանդ թռչունի նման որոշել էր անցնել ճաղաշարից այնկողմ, հեռանալ: Ձուլվել օդին, անձրևներին:
Կենտրոնացած կախվում էինք անկողնու վրա, որ լսենք ուժերի գերագույն լարումով ասված երկու-երեք խոսքերը. «Ջուր եմ ուզում»: «Տեղը դիր»: Ու էլի. «Ցավի՜կդ տանեմ, բալի՜կ ջան» ամեն անգամ, երբ թոռնիկներից մեկը մտնում էր հիվանդասենյակ: Ասես օդի տատանումը՝ ուժեղ քամուց, կամ ուղղակի կյանքի թրթիռը, որ իր խազերն է քաշում կենսաթաղանթին, ու ես մտածում էի Դիլիջանի հորտենզիաների դանդաղ անձրևի մասին՝ մորու թփերի կողքին: Այնքան խորը, թաքնված, քնքուշ մի բան: Մի անգամ Լուսիկ հորաքույրը սկսել էր խաչբառի հարցեր կարդալ, ու տատիկն անսայթաք պատասխանում էր բոլոր հարցերին, երբեմն ստիպված էր մի քանի անգամ կրկնել, որովհետև կռացած, կեղծ ջանասիրությամբ հարցնում էինք. «Ի՞նչ, ի՞նչ», պատասխանում էր նույն մեղմ, ներս ընկած ձայնով, որ նման էր խզոցի, կամ ասես ինչ-որ մեկի անուժ մատները մոխրագույն այն միջնապատն էին չանգռում, որ այլևս մնալու էր փակ:


* * *
Ու նա այդպես էլ չգիտեր՝ կա՞ր, թե՞ չկար այն փոքրիկ, մութ բանը, որ ամեն օր լուսադեմին ճեղքում էր իրար սերտաճած շղթաները գունատվող գիշերի հատակում: Գուցե հորինվածք էր: Չգիտեր: Բայց միշտ նույն ժամին սկսում էր ծիծաղել՝ նայելով առաստաղի տակ աճող շղթաներին: Հա-հա՜...հա-հա-հա՜: Ու մտքում ասում էր, որ լորիկը սահմանը հատեց:

Դիտվել է՝ 172653

Մեկնաբանություններ